ΤΡΟΠΑΙΟ ΜΑΧΗΣ ΛΕΥΚΤΡΩΝ

Το πεδίο της μάχης και το τρόπαιο, όπως ήταν το 1970 (πηγή: Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τ. Γ2, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ)

ΠΗΓΕΣ:

1. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1972, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ.

 

Το παράξενο αυτό μνημείο στήθηκε κατά την αρχαιότητα, από τους Θηβαίους, αμέσως μετά τη φονική μάχη (371 π.Χ.) κατά την οποία νίκησαν τους Σπαρτιάτες και τους παραγκώνισαν οριστικά από το πολιτικό προσκήνιο της Ελλάδας.

Πρόσβαση: ο λιγότερο εύκολος τρόπος να χαθεί κανείς στο δαιδαλώδες δίκτυο των αγροτικών δρόμων της περιοχής είναι να ακολουθήσει τη διαδρομή Θήβα - Μελισσοχώρι - Ελλοπία. Ανάμεσα στα δύο αυτά χωριά (βλ. χάρτη) και δίπλα στην άσφαλτο, βρίσκεται το μνημείο. Δυστυχώς, ένας άλλος δρόμος το περιτριγυρίζει. Ετσι μπορείς και να δει κανείς το βάρβαρο θέαμα κάποιων περαστικών αυτοκινήτων που, για να ρίξουν μια ματιά, κάνουν κύκλο γύρω από το μνημείο (για να μη κουραστούν οι επιβαίνοντες περπατώντας μερικά μέτρα). Συντεταγμένες GPS: 38ο 15.9365' N 23ο 10.4919' Ε (datum ED1950). Στην εικόνα αριστερά, δείτε τη θέση του τροπαίου της μάχης των Λεύκτρων και οδηγίες για να πάτε εκεί, από Αθήνα.

Ιστορία: το καλοκαίρι του 371 π.Χ., οι Σπαρτιάτες (με τη σιωπηρή επιδοκιμασία των Αθηναίων που έβλεπαν με μεγάλη ανησυχία την άνοδο του Βοιωτικού συνασπισμού) αποφάσισαν να ξεκαθαρίσουν μια και καλή με τους Θηβαίους. Μια συντριπτική νίκη και κατάληψη της Θήβας θα προκαλούσε τη διάλυση του "Κοινού των Βοιωτών" και επάνοδο στην κατάσταση των προηγούμενων χρόνων (η Θήβα και οι υπόλοιπες βοιωτικές πόλεις ήταν κράτη - δορυφόροι των Σπαρτιατών). Ομως, η Σπάρτη δεν ήταν πια η πολεμική μηχανή που ηγήθηκε του πολέμου εναντίον των Περσών 110 χρόνια πριν. Παρά την τελική επικράτησή της επί της Αθήνας στο μακροχρόνιο Πελοποννησιακό πόλεμο (431-404 π.Χ.) και τον ασφυκτικό έλεγχο πάνω στις ελληνικές πόλεις που ακολούθησε, η Σπάρτη συνέχιζε να φθίνει δημογραφικά και οικονομικά. Γιαυτό και μόνο χάρη στους Πελοποννήσιους συμμάχους της (τους οποίους μπορούσε ακόμη να ελέγχει) καθώς και στο περσικό χρήμα, μπορούσε να καταβάλλει τους αντιπάλους της.

Οι Σπαρτιάτες, με επικεφαλής το βασιλιά τους Κλεόμβροτο, και οι σύμμαχοί τους παρέταξαν 10.000 οπλίτες. Από αυτούς, 2.000 ήταν Λακεδαιμόνιοι (δηλαδή κάτοικοι του σπαρτιατικού κράτους) εκ των οποίων οι 700 ήταν Σπαρτιάτες πολίτες ("όμοιοι"). Επίσης διέθεταν 1.000 μέτριoυς ιππείς. Οι Βοιωτοί είχαν μόλις 6.000 οπλίτες και 1.000 ικανότατους ιππείς. Ο μεγάλος Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας συνέλαβε την ιδέα να προκαλέσει με το ιππικό του σύγχυση στο ένα άκρο της αντίπαλης παράταξης κι έπειτα να επιτεθεί με φάλαγγα οπλιτών πολύ μεγάλου βάθους (δηλ. συγκεντρωμένης ισχύος) για να διασπάσει το κέντρο του εχθρού πριν τα δύο άκρα προλάβουν να εφαρμόσουν κυκλωτική κίνηση. Παραλλαγές αυτής της τακτικής εφαρμόστηκαν από το στρατό του Μ. Αλεξάνδρου εναντίον των Περσών, κάθε φορά που ο αντίπαλος είχε αριθμητική υπεροχή την οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να κυκλώσει τη στενότερη παράταξη των Ελλήνων.
Οι Λακεδαιμόνιοι πολέμησαν με αυτοθυσία αλλά σχεδόν εξολοθρεύτηκαν από τη θηβαϊκή φάλαγγα, πριν καν αντιδράσουν οι σύμμαχοί τους. Ο Κλεόμβροτος, και 1000 Λακεδαιμόνιοι, από τους οποίους 400 Σπαρτιάτες "όμοιοι", σκοτώθηκαν. Η απώλεια 400 Σπαρτιατών πολιτών ήταν τρομερή για τα τότε δημογραφικά δεδομένα της Σπάρτης (ίσως περισσότεροι από τους μισούς πολίτες με πλήρη δικαιώματα). Ακόμη πιο τρομερό ήταν το χτύπημα στο γόητρο των Σπαρτιατών. Οι Αρκάδες, Ηλείοι και Αργείοι κατάλαβαν την αδυναμία των Λακεδαιμονίων και έπαψαν να είναι σύμμαχοί τους. Με τη βοήθεια δε των Βοιωτών, σε ελάχιστο χρόνο λεηλάτησαν την ίδια τη Λακωνία μέχρι τα περίχωρα της Σπάρτης και της απέσπασαν επαρχίες, ενώ ανεξαρτητοποιήθηκε και η υπόδουλη από αιώνες Μεσσηνία. Αυτό ήταν και το τέλος της πολιτικής και στρατιωτικής ισχύος της Σπάρτης που από τότε έπαψε μια για πάντα να είναι σημαντική ελληνική δύναμη. Ακόμη, η μάχη των Λεύκτρων ήταν η αρχή της ολιγόχρονης στρατιωτικής και πολιτικής ισχυροποίησης των Βοιωτών, υπό την ηγεσία των Θηβαίων.

Περιγραφή: Το μνημείο ("τρόπαιον") της μάχης έχει αναστηλωθεί. Επρόκειτο για χάλκινο τρόπαιο (δεν έχει σωθεί) πάνω πάνω σε λίθινο κυκλικό βάθρο με ανάγλυφη διακόσμηση. Από τη διακόσμηση του βάθρου έχουν σωθεί μόνο μερικές από τις εννιά πέτρινες ανάγλυφες ασπίδες και ένα τρίγλυφο (οι υπόλοιπες ασπίδες και τρίγλυφα είναι σημερινές αποκαταστάσεις). Η γοητεία του μνημείου (έστω και στη σημερινή του κατάσταση) έγκειται στο ιδιόμορφο σχήμα του αλλά περισσότερο στη διάθεση που εμπνέει στον επισκέπτη που γνωρίζει τα συμβάντα. Ηταν η ώρα που το επισκέφθηκα (αργά το απόγευμα), η έρημη πεδιάδα με τα χαμηλά υψώματα (κατάλληλη για μάχη), ο απόηχος της αιφνιδιαστικής φονικής συμπλοκής που σφράγισε οριστικά τη μοίρα της Σπάρτης, η συναίσθηση των εκατοντάδων πεσόντων; Η μήπως απλά υπερβάλλω; Ποιος ξέρει... 

http://www.outopia.gr/ancient/sterea/lefktra.htm