 Οι ομοιότητες των Ηπειρωτικών πόλεων μ' αυτές των υπόλοιπων ελληνικών είναι εμφανείς: παρατηρούνται και εδώ πολυγωνικά ή ισοδυναμικά τείχη, βουλευτήρια, θέατρα, αγορές, γυμνάσια, στοές, ελληνικά αγάλματα, ναοί για το ελληνικό δωδεκάθεο όλα αυτά παραπέμπουν σ' ένα ελληνικό τρόπο ζωής, σκέψης και ψυχαγωγίας. Πολλές μορφές του κοινωνικού και του πολιτικού Βίου (όπως τις προτάσεις στρατηγών, η δουλεία) η του Διός βουλέων, η χρήση της ελληνικής γλώσσας στις επιγραφές και στα δημόσια έγγραφα σφραγίζουν την ελληνικότητα των πόλεων αυτών της Αμαντίας, της Νίκαιας και ιδιαίτερα της Βυλλίδας. Ας δούμε όμως πρώτα τις κυριότερες ελληνικές πόλεις αρχίζοντας από το βορειότερο σημείο της Αρχαίας Ηπείρου, το Δυρράχιο. Δυρράχιο Η ελληνική παράκτια αποικία του Δυρραχίου ιδρύθηκε το 627 από Κερκυραίους και Κορίνθιους. Το αρχικό της όνομα ήταν Επίδαμνος. Αργότερα όμως, ύστερα από τον 5ον π.Χ. αιώνα και κυρίως κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, στα νομίσματα καθιερώνεται ο τύπος Δυρράχιο. Η πλεονεκτική γεωγραφική θέση της πόλης ευνόησε τις εμπορικές συναλλαγές με τη δυτική Μεσόγειο. Εξάλλου, η κατασκευή από τους Ρωμαίους της Εγνατίας οδού έδωσε τη δυνατότητα στους εμπόρους του Δυρραχίου να αναπτύξουν εμπορικές και οικονομικές δραστηριότητες σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου. Μεγάλος ο αριθμός από πήλινα αγαλματίδια θεοτήτων και επιγραφές της ύστερης ελληνικής περιόδου υποδηλώνουν την ύπαρξη αντίστοιχων τύπων λατρείας του ελληνικού πανθέου. Το ελληνικό στοιχείο κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα επικρατεί σταθερά και αναμφισβήτητα. Είναι μάλιστα γνωστό ότι για μια περίοδο (μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα) Ιλλυριοί βασιλείς κατέλαβαν το Δυρράχιο κόβοντας μάλιστα και αργυρά νομίσματα (Μονούσιος, 3ος π.Χ. αιώνας). Λόγω όμως της στρατηγικής εμπορικής τοποθεσίας που είχε, μετά το εμπόδιο που συχνά προκαλούσαν στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ ελλήνων και ρωμαίων. Το Δυρράχιο καταλαμβάνουν οι ρωμαίοι και θα το ονομάσουν Colonia Ivia Augusta Durrachinorum. Τότε χτίζουν και το αμφιθέατρο 20.000 θέσεων. Της πρώιμης βυζαντινής εποχής τελευταίο μνημείο είναι δυνατόν να θεωρηθούν τα τείχη που έκτισε ο αυτοκράτορας Αναστάσιος ο Α' (491-518 μ.Χ.), αφού πέρασε ο φόβος από τη λαίλαπα των Γότθων. Το 1081-82 κατέλαβαν την πόλη οι Νορμανδοί για να ακολουθήσουν διαδοχικά οι Βυζαντινοί, οι Βενετσιάνοι, το Δεσποτάτο της Ηπείρου, οι Ανδεγανοί, και τέλος το 1501 οι Τούρκοι. Απολλωνία ![Αρχαία Απολλωνία. Το ωραίο και αρμονικό Νυμφαίο κατασκευάστηκε για να συγκεντρώνει το τρεχούμενο νερό από την Ακρόπολη. Σε μερικούς από τους δόμους, βρέθηκε χαραγμένο το Ελληνικό μονόγραμμα ΔΑ[ΜΟΣΙΟΣ].](http://www.geocities.com/north_epirus/apollonia1.jpg)
Πάνω σ' ένα εκτεταμένο λόφο, κοντά στο σημερινό χωριό Πόγιαση
ιδρύθηκε το 588 π.Χ. από Κερκυραίους και Κορίνθιους η Απολλώνια, η
σημαντικότερη ελληνική αποικία βόρεια του Αμβρακικού κόλπου, κτισμένη σε
μικρή απόσταση από τη θάλασσα με το λιμάνι της στο κοντινό πλωτό
ποτάμι. Αυτό και με την πλούσια ενδοχώρα της εξελίχτηκε γρήγορα σε
σπουδαίο εμπορικό-οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο. Ο Κικέρων θα την
αποκαλέσει μεγάλη αρχοντόπολη.Ανατολικά της πόλης σώζεται ακόμα και σήμερα ένα αξιοπερίεργο μνημείο. Πάνω σε τετράγωνες βαθμίδες στηρίζεται ένα είδος κυκλικού βάθρου όπου επικάθεται κίοντας που λεπταίνει στο πάνω μέρος. Πρόκειται για πανάρχαια απεικόνιση του Αγνιεύς, πριν ακόμη η λατρεία του λάβει την ανθρώπινη μορφή και η αναπαράσταση του συγκεκριμένου τύπου αγάλματος ο Αγνιεύς Απόλλων ήταν προστάτης των οδοιπόρων, ο οποίος είχε δώσει το όνομα του στην πόλη. Ας σημειώσουμε ότι η πόλη αυτή αφιέρωσε στην Ολυμπία μια μεγάλη ορειχάλκινη σύνθεση με θεούς και με ήρωες του Τρωικού πολέμου τον 4ο π.Χ. αιώνα περίπου. Λίγο παλαιότερο είναι το ωραίο και αρμονικό νυμφαίο, που κατασκευάστηκε για να συγκεντρώσει τρεχούμενο νερό από την Ακρόπολη. Πάνω σε μερικούς από τους δρόμους με τους οποίους είναι κτισμένο βρέθηκε και εδώ χαραγμένο το ελληνικό μονόγραμμα ΔΑ(ΜΟΣΙΟΣ). Ένας εξαιρετικής ομορφιάς και τέχνης ορειχάλκινος Δωδωναίος Δίας (μέσα 5ου π.Χ. αιώνα) βρέθηκε στην ακρόπολη της Απολλώνιας. Τα μεγάλα του μάπα, η πλούσια γενειάδα και το υψωμένο δεξί του χέρι, έτοιμο να εκτοξεύσει τον κεραυνό, εντυπωσιάζουν τον θεατή. Η πνευματική ζωή και κίνηση της πόλης πιστοποιείται από το γεγονός ότι ο Αύγουστος πριν μεταβεί στη Ρώμη και γίνει αυτοκράτορας παρέμεινε στην Απολλώνια για ένα εξάμηνο προκειμένου να παρακολουθήσει τη ρητορική σχολή της πόλης. Αργότερα, θα υπάρχει εδώ χριστιανική ζωή αφού το 431 και 451 στις δυο οικουμενικές συνόδους Εφέσου και Χαλκηδόνος θα συμμετάσχει επίσκοπος ως εκπρόσωπος της Απολλωνίας. Βουθρωτός Η αποικία αυτή ιδρύθηκε μάλλον από τους Ηπειρώτες κατά τον 6ο π.Χ. αιώνα. Ιδιαίτερη ακμή γνώρισε του Βουθρωτό επί της βασιλείας του Πύρου και γενικότερα του 4ου και 3ου π.Χ. αιώνα. Τότε ακριβώς κτίστηκαν ο ναός του Ασκληπιού, η πύλη με το λιοντάρι και το θέατρο. Στους μεγάλους δόμους των κερκύδων του δυτικού κυρίως τμήματος και στις παρόδους του θεάτρου (2.000 θεατών) έχουν χαραχθεί ελληνικές επιγραφές, σχετικές με την απελευθέρωση των δούλων. Τις κόγχες της σκηνής κοσμούσαν αγάλματα, ανάμεσα στα οποία βρέθηκε κεφαλή του Απόλλωνα, γνωστή ως ο θεός του Βουθρωτού. Στο χώρο του θεάτρου διατηρείται κιωνόμορφος βωμός αφιερωμένος στο θεό Διόνυσο. Φέρει χαραγμένο κάνθαρο, κεφάλι γοργόνας και την κεφαλή του θεού (κατ' άλλους προσωπείο). Στην ελληνιστική περίοδο ανήκουν οι ελληνικές επιγραφές που βρέθηκαν στο χώρο αυτό. Οι οποίες ανήκουν στο κοινό των Ηπειρωτών και αναφέρονται σε κάποιο προστάτη στρατηγό των Χαόνων (ηπειρωτικού φύλου που είχε έδρα στα Φοινίκη), και σ' έναν ιερέα Ασκληπιό. Από τα αγάλματα που σώθηκαν ξεχωρίζουν η ωραία κεφαλή του Απόλλωνα, έργο της μεταπραξιτελικής σχολής του 4ου π.Χ. αιώνα, και το άγαλμα του πολεμιστή που φιλοτέχνησε ο Αθηναίος γλύπτης Επισικλής. Όλα αυτά φανερώνουν τον παλμό της ελληνικής ζωής και τέχνης σ' αυτή την ηπειρωτική πόλη. Όπως οι άλλες ελληνικές πόλεις της Ηπείρου έτσι και τον Βουθρωτό θα περάσει στη ρωμαϊκή κυριαρχία. Την εποχή του Καίσαρα και του Αυγούστου εγκαθίστανται εδώ Ρωμαίοι βετεράνοι στρατιώτες. Η πόλη χρησιμοποιείται ως ναυτική βάση και γνωρίζει νέα ακμή τον 1ο και 2ο μ.Χ. αιώνα. Νέο Ασκληπιείο, γυμναστήριο, λουτρά, οικίες με ψηφιδωτά δάπεδα και περιστύλια φανερώνουν την οικονομική ακμή του Βουθρωτού. Οι κάτοικοι όμως από το 15ο μ.Χ. αιώνα εγκατέλειψαν οριστικά την πόλη λόγω των Βάλτων και της αποτελμάτωσης της περιοχής. Νερά και πυκνή βλάστηση βύθισαν σήμερα σχεδόν τα πάντα στη σιωπή. Άλλες αρχαίες πόλεις Λισσός, Αμαντία, Βύλλις, Αντιγόνεια. Σ' αυτές ης τέσσερις πόλεις θα αρκεστούμε να αναφέρουμε περιληπτικά κυρίως στα κύρια ευρήματα. α) Λισσός Μετά από μια πρώτη εγκατάσταση στον ορεινό Ακρόλισσο (8ο π.Χ. αιώνα) και την οχύρωση της ακρόπολης της Λισσού (6ος π.Χ. αιώνας) βρίσκουμε σαφή τεκμήρια αστικής ζωής κατά τον 4ο περίπου π.Χ. αιώνα. Εξελίχτηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο, που ευνοήθηκε από την πλούσια ενδοχώρα. Πλούσια εγχώρια κεραμική αλλά κυρίως εισαγόμενη από την Απουλία αλλά και τη μακρινή Ρόδο αποδεικνύουν τον έντονο εμπορικό χαρακτήρα της πόλης. β) Αμαντία Η ίδρυση της πόλης τοποθετείται στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα ανατολικά του Αυλώνα. Εκτός από τα λείψανα του ναού της Άρτεμης (3ος π.Χ. αιώνα) που βρέθηκαν νοτιοδυτικά της πόλης και στους δρόμους χαραγμένο το ελληνικό αλφάβητο εντυπωσιακό είναι το εύρημα σε ορειχάλκινο ρόπαλο χαραγμένα στα ελληνικά με την ένδειξη ΞΕΝΑΡΧΟΣ ΑΝΕΘΗΚΕΝ ΗΡΑΚΛΕΙ ΤΩΙΕΝ ΜΑΞΥΑΙ. Ιδιαίτερη σημασία αποκτά η ελληνική επιγραφή όπου κατά την ελληνική συνήθεια, ο Δίας βουλεύς είναι το αντικείμενο επίκλησης από το δημόσιο γραμματέα και τους βουλευτές. ΔΙΙ ΒΟΥΛΕΙ ΑΔΥΛΟΣ ΑΡΧΕΛΑΟΥ ΒΟΥΛΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΑΙ. γ) Βύλλις Κτίστηκε σε εξαιρετικά στρατηγική θέση και σε μικρή απόσταση από το οχυρωμένο φρούριο του Κλος κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα. Οι νεότερες ανασκαφές αποκάλυψαν αγορά και ένα εντυπωσιακό θέατρο με 20 σειρές κερκίδων και 5000 θέσεις κατά τους ελληνικούς χρόνους. Η Βύλλις αποτελεί ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα για την πάλη ανάμεσα στους δυο κόλπους (ελληνικού και ιλλυρικού). Η ελληνική παρουσία είναι επίσης εμφανής και σε μορφές κοινωνικοοικονομικής δομής και αντίληψης όπως είναι το δουλοκτητικό και νομισματικό σύστημα. Η μακεδονική και ηπειρωτική επίδραση είναι πολύ χαρακτηριστική στα σύμβολα των νομισμάτων. Αυτά είναι ο Δωδωναίος Δίας, ο Αχιλλέας, ο Αλέξανδρος, η Άρτεμης, το ρόπαλο του Ηρακλή, ο κεραυνός, ο αετός του Δία. Η ζωή συνεχίστηκε και μετά Χριστόν όμως τον 8ο μ.Χ. αιώνα εγκαταλείφθηκε λόγω επιδημίας. δ) Αντιγόνεια |
||||||||||||||||||||||
| Αυτόνομος Βόρειος Ήπειρος
ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ
(Αξέχαστες Ιστορικές στιγμές)
17 Φεβρουαρίου 1914. Ιστορική μέρα για
τον Βορειοηπειρωτικό αγώνα. Για άλλη μια φορά ξαναζωντανεύει ο ηρωϊσμός
κι η φιλοπατρία, που πριν 90 τόσα χρόνια οι Ιερολοχίτες στο Δραγατσάνι την υπέγραψαν με το αίμα και τη θυσία τους.Έτσι και τώρα. Στις 4 το απόγευμα πάνω από 2000 Ιερολοχίτες, έχοντας επί κεφαλής τον Πρόεδρο και τα μέλη της Κυβερνήσεως, κήρυξαν επίσημα την αυτονομία ολόκληρης της Βορείου Ηπείρου, στο Αργυρόκαστρο. Στη μεγάλη τούτη ώρα ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Βασίλειος, γεμάτος συγκίνηση μίλησε στα πλήθη : «Αδελφοί Ηπειρώτες ..., η Ήπειρος... έχοντας την ελπίδα της στο Θεό και στηριγμένη στη δύναμη των παιδιών της και στη βοήθεια όλου του Ελληνισμού, με αρχηγό τον Γεώργιο Ζωγράφο ρίχνεται στον αγώνα κι ανυψώνει, σαν σημαία της αυτονομίας, την παλιά βυζαντινή σημαία... Η Ήπειρος είναι αποφασισμένη να την διατηρήσει απρόσβλητη και μόνο αν θα πατήσουν στο πτώμα και του τελευταίου Ηπειρώτη, θα μπορέσουν οι εχθροί ν’ απλώσουν πάνω της βέβηλο χέρι. Ηπειρώτες ! ... Εμπρός για την πίστη και την Πατρίδα ! Ζήτω η ανεξάρτητη Ήπειρος ! ...». Την άλλη μέρα, στις 18 Φεβρουαρίου, η Κυβέρνηση της αυτόνομης Ηπείρου κυκλοφορεί μια προκήρυξη, με την οποία προσκαλεί όλους τους Ηπειρώτες να δώσουν το παρών στο μεγάλο αγώνα. «Ηπειρώτες, ... Η απόφαση για την «αυτόνομη πολιτεία της Βορείου Ηπείρου» πάρθηκε, γιατί η πατρίδα μας κινδυνεύει ... Μας αποσπούν απ’ την αγκαλιά της μητέρας μας Ελλάδας. Μας αρνούνται την αυτοδιοίκηση στο αλβανικό κράτος. Μας αρνούνται ακόμα και τις εγγυήσεις, που θα μας περιφρουρούσαν τη ζωή, τη θρησκεία, την περιουσία, την εθνική μας ύπαρξη ... Γι’ αυτούς τους λόγους, Κ η ρ ύ σ σ ε ι Η Βόρειος Ήπειρος την ανεξαρτησία της και προσκαλεί τους πολίτες της, με κάθε θυσία, να υπερασπίσουν την ακεραιότητα του εδάφους και τις ελευθερίες της εναντίον κάθε προσβολής.
Η προσωρινή Κυβέρνηση
Ο Πρόεδρος
Γεώργιος Χρ. Ζωγράφος
Τα μέλη
Ο Δρυϊνουπόλεως, Βασίλειος
Ο Κορυτσάς, Γερμανός
Ο Βελλάς και Κονίτσης, Σπυρίδων».
****
Λίγες μέρες αργότερα, στις 27
Φεβρουαρίου, βγαίνει το διάταγμα της επιστρατεύσεως που καλεί στα όπλα
όλους τους μάχιμους, από 18 μέχρι και 40 χρόνων.Ημέρα επιστράτευσης ορίστηκε η 1η Μαρτίου. Μέσα σε τρεις μέρες όλοι έπρεπε να παρουσιαστούν, όπου όριζε το διάταγμα.
****
Η ανταπόκριση που είχε σ’ όλη τη Βόρειο
Ήπειρο το απελευθερωτικό κίνημα, φαίνεται κι απ’ την προκήρυξη του
προέδρου της αυτόνομης Πολιτείας της Ηπείρου, στις 21 Φεβρουαρίου 1914.«... Γεμάτος ευγνωμοσύνη βλέπω την αφοσίωση και την εμπιστοσύνη του Ηπειρωτικού λαού προς τους αρχηγούς της αμυνόμενης πατρίδας μας. Γεμάτος από ελπίδα και θάρρος βλέπω τον ενθουσιώδη πατριωτισμό σας πάνω στον οποίο στηρίζεται η τύχη της χώρας. Κανένα μίσος εναντίον της Αλβανίας δεν «οπλίζει το χέρι μας... Άμυνα, μέχρις εσχάτων, είναι το μόνο μέσο σωτηρίας που μας απομένει. Άμυνα, όμως, ενός ευγενικού και πολιτισμένου λαού..., που σέβεται τα δίκαια όλων των πολιτών, Χριστιανών η Μωαμεθανών...»
*****
Φτάνει η μέρα της επιστράτευσης, 1 Μαρτίου
1914. Το Αργυρόκαστρο, όπως κι άλλες πόλεις, γεμίζουν από Ιερολοχίτες,
που ολοπρόθυμα είναι αποφασισμένοι να δώσουν το
αίμα τους για τη λευτεριά της πατρίδας τους. Μήνες τώρα ζούσαν μ’ αυτό
το όνειρο. Και, να, που ’φτασε η ώρα να ριχτούν στη μάχη.Ανάμεσα στους φλογερούς Ιερολοχίτες, κι οι σπουδαστές του Διδασκαλείου της Ζωσιμαίας Σχολής των Ιωαννίνων. Την άλλη μέρα, στις 2 Μαρτίου το πρωϊ, στη Μητρόπολη Αργυροκάστρου τελέστηκε κατανυκτική Θεία Λειτουργία. Και μετά, ένας νεαρός Ιερολοχίτης, σπουδαστής του Διδασκαλείου προσφώνησε τον Πρόεδρο Γ. Ζωγράφο : «Εξοχώτατε, Όταν ακούσαμε την πρόσκλησή Σας, χωρίς κανένα δισταγμό εγκαταλείψαμε τα σχολικά θρανία, με την απόφαση, Ηπειρώτες κι εμείς, να τρέξουμε στη φωνή της σφαγιαζομένης Ηπείρου. Αυτής της πατρίδας, που συνεχίζει τους εθνικούς άθλους των ηρωϊκών Σουλιωτών κι είναι αποφασισμένη να ταφεί κάτω απ’ τα ερείπιά της παρά να παραδοθεί σε δολοφόνους σφαγιαστές. Το δίκιο κι η ιερότητα του αγώνα μας αλλά κι η έμπρακτη αλληλεγγύη των συμπατριωτών μας, όπου κι αν βρίσκονται, θα πρέπει σ’ όλους μας να δυναμώνει την πεποίθηση, ότι ο ευγενέστατος αυτός αγώνας μας, στο τέλος θα ευοδωθεί...».
*****
Χαρακτηριστικός είναι κι ο διάλογος
ανάμεσα σ’ ένα Ηπειρώτη Ιερολοχίτη της Δερβιτσάνης που είχε τότε ορισθεί
σαν ένα από τα στρατολογικά κέντρα και στον Άγγλο απεσταλμένο, μέλος της Διεθνούς Επιτροπής Ελέγχου. Το αντιγράψαμε απ’ την Εφημερίδα «Πυρσός Βορείου Ηπείρου», Φεβρουάριος 1980.-Πόσα φυσίγγια έχεις ; ρωτάει ο Άγγλος. -Αυτά που ’χω στις θήκες μου, του απαντάει ο Ιερολοχίτης. -Πόσα είναι ; -Εξήντα. -Αυτά μόνο έχεις ; -Έχω και σαράντα στο κατάλυμά μου. -Δηλαδή, εκατό. Άλλα δεν έχεις ; -Όχι, αποκρίνεται ο Δερβιτσιώτης. -Με εκατό φυσίγγια θα πολεμήσεις ; Γίνεται πόλεμος με εκατό φυσίγγια ; Κι άμα σωθούν αυτά, τι θα κάνεις ; -Και την Κυβέρνηση γιατί τη σχηματίσαμε, μυλόρδε, παρά για να φροντίσει, τι θα κάνουμε, όταν σωθούν τα 100 φυσίγγια. Και τα χρήματα που δίνουν οι Ηπειρώτες, γιατί άλλο παρά για φυσίγγια τα δίνουν... -Έχετε, λοιπόν, χρήματα ; -Στέλνουν οι Ηπειρώτες κάθε μέρα. -Έχουν στείλει πολλά ; -Ως δύο-τρία εκατομμύρια για πρώτη δόση. Και στέλνουν καθημερινά και δέκα έξι σωστά χρόνια μπορούμε να κρατήσουμε πόλεμο με στρατό 50.000 στο πόδι , μιλόρδε. -Αλλά ο Βηδ (ο Αλβανός ηγεμόνας) θα σας δώσει όσα προνόμια κι εγγυήσεις θέλετε. Γιατί είσαστε τόσο αδιάλλαχτοι ; -Αν οι Γάλλοι, μιλόρδε, σας έδιναν όλων των ειδών τα προνόμια και σας έπαιρναν την Αγγλία, τι γνώμη θα δίνατε, Άγγλοι σεις ; -Αυτό είναι άλλο, είπε νευρικά. -Είναι κάτι περισσότερο από όμοιο, μιλόρδε. Στο σπίτι του νοικοκύρη δε δίνει προνόμια ο φιλοξενούμενος αλλ’ ο νοικοκύρης, αν θέλει, δίνει, όσα του αρέσει. Κι εμείς μέσα τώρα στην Αυτόνομη Ήπειρο δεν έχουμε άλλο σκοπό παρά να τους θεωρήσουμε όλους ίσους κι ελεύθερους, να δώσουμε εγγυήσεις, και προνόμια κι ο,τι θέλουν, αλλά να ’μαστε εμείς οι νοικοκυραίοι και να μη μας δώσουν σαν να ’μαστε νοικάτορες. Αυτή είναι η ουσία, μιλόρδε, και τα τουφέκια γι’ αυτή κι όχι για καμιά άλλη δουλειά έχουν το φουσέκι.
****
Μ’ αυτή τη δύναμη της ψυχής, με τη θερμή
πίστη, ότι ο Θεός θα ευλογήσει το δίκαιο αγώνα τους και με τη συνείδηση,
ότι εκτελούν χρέος ιερό προς την πατρίδα τους, ρίχνονται στη μάχη. Ξέρουν, βέβαια, ότι ο εχθρός είναι και σε αριθμό και σε όπλα και σε ξένη βοήθεια, σε πολύ καλύτερη θέση απ’ αυτούς. Κι όμως, οι Ηπειρώτες δε λιποψυχούν. Γιατί ξέρουν κάτι άλλο, πολύ σημαντικό. Ότι, όταν κανείς αγωνίζεται για τα ιερά και τα όσια της φυλής του, εκείνο που μετράει πάνω από υλικό εξοπλισμό κι αριθμητική δύναμη, είναι της ψυχής η φλόγα κι η αντοχή. Γι’ αυτό και προχωρούν αποφασιστικά, γενναία. Όπως ταιριάζει στους Έλληνες κάθε εποχής , όταν η πατρίδα τους καλεί να υπερασπιστούν την τιμή και τη λευτεριά της.
Ο ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ
Πεντακόσια χρόνια σκλάβοι, κάτω απ’ άγριο ζυγό, ζούσαμε με μιαν ελπίδα, η Ήπειρός μας πως θα γίνει μιαν ημέρα Ελληνική. ****** Και μιαν αυγινή του Μάρτη, σπάνε ξάφνου τα δεσμά και με περισσή λαχτάρα χαιρετάμε δακρυσμένα την πανώρια Ελευθεριά. ****** Τη χαρήκαμε ένα χρόνο μ’ όλη της την ομορφιά... Τώρα φεύγουν, μας αφήνουν σε μιαν άκρη απελπισιά... ****** Μ’ από κάτω απ’ τη σκιά της όποιος έμαθε να ζει ξέρει πως και να πεθάνει πριν την αποχωρισθεί. ****** - Στάσου αντρίκεια Ηπειρώτη και δεν είσαι μοναχός. Τον ιερό σου τον αγώνα παραστέκει ο Ελληνισμός ! (Από το βιβλίο «Αξέχαστες Ελληνικές Πατρίδες» Το "τσάμικο"
«ΤΣΑΜΗΔΕΣ»
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Η ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Σύμφωνα με τους Αρχαίους και Βυζαντινούς συγγραφείς (Αριστοτέλη,
Κλαύδιο τον Πτολεμαίο, Διονύσιο τον Περιηγητή, Στράβωνα, Προκόπιο) η
Θεσπρωτία αλλά και η υπόλοιπη Ήπειρος αποτελούσε την κοιτίδα του Αρχαίου Ελληνισμού.
Οι Θεσπρωτοί ήταν το αρχαιότερο από τα τρία πιο σημαντικά Ηπειρωτικά φύλα - τα άλλα δύο ήταν οι Μολοσσοί προς το Λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων(Ελλοπία) και οι Χάονες βόρεια
από τον ποταμό Θύαμη μέχρι και την Επίδαμνο (σημερινό Δυρράχιο) - και
κάλυπταν τη σημερινή Θεσπρωτία, ή και ευρύτερα μέχρι τον Αμβρακικό
Κόλπο.
Είχαν επικοινωνία με τον υπόλοιπο κλασσικό Ελληνισμό,
αφού ο χώρος τους υπήρξε ένα πολύ σημαντικό θρησκευτικό κέντρο (Δωδώνη,
Νεκρομαντείο, Αχερουσία κ.λ.π.).Επικοινωνούσαν και βορείως με τους
Έλληνες Μακεδόνες, αλλά και συμμετείχαν στους Πανελληνίους Αθλητικούς,
αμυντικούς και υπόλοιπους αγώνες, καθώς και στην ευρύτερη πνευματική
κίνηση. Οργάνωναν και δικούς τους αγώνες, (όπως τα Νάια στη Δωδώνη),
καθώς και δραματικούς, (στο Θέατρο Πασσαρώνος, Δωδώνης κ.α.).
Συμμετείχαν ακόμη, κατά διαφόρους τρόπους, και στους αμυντικούς και
υπολοίπους αγώνες , όπως στον Τρωϊκό πόλεμο, στους Μηδικούς Πολέμους και
αλλού.
Γι’ αυτό κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους, λόγω
των κοινών αγώνων τους με τους Μακεδόνες κατά των Ρωμαίων, πλήρωσαν κι’
αυτοί την γνωστή οργή του Αιμιλίου Παύλου, με την αιχμαλωσία, και τη
ριζική καταστροφή των πόλεών τους, τέτοια, που πολλών ακόμη πόλεων δεν
εντοπίσθηκαν ή δεν αναγνωρίσθηκαν τα ερείπια.
Ανασυγκροτήθηκαν, όμως, ήδη κατά τους Πρωτοχριστιανικούς και Βυζαντινούς χρόνους. Αυτό μαρτυρούν και τα γραπτά κείμενα και άλλα μνημεία Αρχιτεκτονικής, Ζωγραφικής κ.λ.π., που σώζονται ολοκληρωμένα ή ως ερείπια.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας συνέχιζαν
οι Θεσπρωτοί, την παρουσία τους και με σκληρούς απελευθερωτικούς
αγώνες, ακόμη και με σοβαρώτερους κινδύνους, έναντι του υπολοίπου
Ελλαδικού Ελληνισμού. Κατόρθωσαν έτσι να επιβιώσουν και να επανακτήσουν
την ελευθερία τους, μαζί με τους υπολοίπους Ηπειρώτες το 1912-13.
ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ «ΤΣΑΜΟΥΡΙΑ» & «ΤΣΑΜΗΔΕΣ»
Μεταξύ
των έξι και πλέον θεωριών για την ιστορική και ετυμολογική προέλευση
των ονομασιών «Τσάμηδες» και «Τσαμουριά», πιθανώτερη θεωρείται εκείνη,
που σχετίζεται με τη λέξη «Θύαμις» (Καλαμάς), με παραφθορά του,
με την πάροδο του χρόνου : Θύαμις, Θυάμις, Τσ(ι)άμης, δηλ. ο κάτοικος
που βρίσκεται κοντά στον Θύαμη ποταμό, την Θυαμυρία, την Τσ(ι)αμουριά.
Γύρω
στο 1430 (Κατάληψη Ιωαννίνων από τους Τούρκους) πολλοί χριστιανοί της
περιοχής εξισλαμίζονται, υποκύπτοντας σε διάφορα δελεάσματα, υλικά και
διοικητικά (όπως οι καλούμενοι έπειτα Σπαχήδες) αλλά προ πάντων στην
ασφυκτική πίεση κυρίως μετά την αποτυχία του Κινήματος του Επισκόπου
Τρίκκης (Τρικάλων) Διονυσίου Φιλοσόφου ή περιφρονητικώς από τους εχθρούς
του «Σκυλοσόφου» (11-12.9.1611).
Δεν
έλειψε, ασφαλώς, και εγκατάσταση, κατά καιρούς, Τουρκαλβανών αγάδων,
λόγω και της σχετικής ευφορίας του εδάφους. Όλοι αυτοί απετέλεσαν εκεί
την αντίστοιχη θρησκευτική μειονότητα των Μουσουλμάνων Τσάμηδων , έναντι
της πλειονότητας των Χριστιανών Τσάμηδων. Παράλληλα δε, λόγω
γειτνιάσεως και συνδιαλλαγών με τους Αλβανούς, επικράτησε και το τοπικό
γλωσσικό Αρβανίτικο ιδίωμα.
Έκτοτε
ο όρος «Τσάμηδες» εξειδικεύθηκε σε «Χριστιανούς Τσάμηδες» και
«Μουσουλμάνους Τσάμηδες», με επικρατέστερη , μάλιστα, κατά την πάροδο
του χρόνου, και την απλή ορολογία «Τσάμης», στους Μουσουλμάνους
Τσάμηδες. Επειδή οι Μουσουλμάνοι αυτοί, μαζί και με
ελάχιστους Αγάδες και Μπέηδες εκεί Τούρκους, ταυτίσθηκαν σχεδόν με τους
ομοθρήσκους τους κατακτητές, γι’ αυτό ονομάσθηκαν Τουρκοτσάμηδες, όπως
αντίστοιχα και οι γείτονές τους «Τουρκαλβανοί».
Προσπάθειες για την ανακοπή του μεγάλου αυτού ρεύματος του
εξισλαμισμού εκτός των άλλων (ο Δρυϊνουπόλεως Σοφιανός 1672-1770 – ο
Μοσχοπολίτης Νεκτάριος Τέρπος) έκανε και ο Εθνομάρτυρας Άγιος Κοσμάς ο
Αιτωλός, ο οποίος και μαρτύρησε στο Κολικόντασι της Βορείου Ηπείρου στις
24-8-1779.
«ΤΣΑΜΗΔΕΣ» & ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Στους
απελευθερωτικούς αγώνες των Ηπειρωτών κατά του Κατακτητού οι
Μουσουλμάνοι Τσάμηδες βρίσκονταν φανερά στο πλευρό των Τούρκων και των
Αλβανών. Στους αγώνες των Σουλιωτών κατά του Αλή Πασά είναι γνωστή η
πολλαπλή και ύπουλη συμπαράταξη των Μουσουλμάνων αυτών μ’ εκείνον. Κατά
την έναρξη του Α' Βαλκανικού
Πολέμου τάσσονται ενάντια στην απελευθέρωση της Ηπείρου από τους
Έλληνες, ενώ αλλάζουν στάση μετά την ήττα της Τουρκίας και την Υπογραφή
της Συνθήκης Ειρήνης στο Λονδίνο (17.5.1913) δηλώνοντας υποκριτικά με
Υπόμνημά τους (6.11.1913) στην «Διεθνή Επιτροπή Ελέγχου επί της
Εξωτερικής Οργανώσεως της Αλβανίας» πως «...Θα συμπολεμήσωμεν μετά των
αδελφών μας Χριστιανών, μέχρις εσχάτων δια να αποκρούσωμεν τον ζυγόν του
Αλβανικού Κράτους και να διατηρήσωμεν την ελευθερία μας εις την αγκάλην
της μητρός μας Ελλάδος» !
Αμέσως,
όμως , μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης (30.1.1923), και ενώ προβάλλεται το
γενικό θέμα για ανταλλαγή πληθυσμών με την Τουρκία, καθώς και
απαλλοτριώσεων μέρους μεγάλων περιουσιών , προς αποκατάσταση των
προσφύγων αδελφών μας που διέμεναν στην Ανατολή (Μικρά Ασία &
Ανατολική Θράκη) εκείνοι (οι «Μουσουλμάνοι Τσάμηδες») κάτω από την πίεση
εξωτερικών προπαγανδών (Αλβανικής και Ιταλικής), αρνούνται τις
ανταλλαγές και τις απαλλοτριώσεις. Τελικά δικαιώθηκαν , δυστυχώς, από
τον δικτάτορα τότε (1926), θαυμαστή του Μουσσολίνι, Πάγκαλο, θεωρούμενοι
επιπλέον με υπόδειξη των Ιταλών ως αλβανικό φύλο. Από τότε ευκαίρως -
ακαίρως δημιουργούσαν προβλήματα στο χώρο της Θεσπρωτίας εναντίον των
φιλήσυχων χριστιανών κατοίκων.
1940-1950 : ΧΡΟΝΙΑ ΦΡΙΚΗΣ
Η
ευκαιρία να δείξουν το ανθελληνικό τους μένος δόθηκε κατά την κήρυξη
του Ελληνο-ιταλικού Πολέμου. Το απόγευμα της 28ης Οκτωβρίου 1940, εντάσσονται στον Ιταλικό Στρατό οργανώνοντας δύο (2) Τάγματα δικά τους και με 15 περίπου Αλβανικά Τάγματα, αποτελούμενα απο 15.000 άνδρες, εισβάλουν στη Σαγιάδα και στους Φιλιάτες, ως
μισθοφόροι σύμμαχοι των Ιταλών. Παράλληλα, άλλοι που υπηρετούσαν - ως
Έλληνες πολίτες – στον ελληνικό στρατό έπαιξαν το ρόλο της «πέμπτης
φάλαγγας». Μετά την κατάρρευση του μετώπου, οι Ιταλοί παρέδωσαν τη
Θεσπρωτία στο έλεος των Τσιάμηδων. Συγκεκριμμένα, σε στενή συνεργασία με
επιφανείς Τσιάμηδες σχεδίασαν στην Παραμυθιά, όπου κατέλυσαν και
διέλυσαν τις Ελληνικές Αρχές, τον πλήρη αφελληνισμό της περιοχής (3
Μαΐου 1941). Έτσι σε μικτά χωριά έδωσαν τη διοίκηση σε Μουσουλμάνους
αποκλειστικά. Ίδρυσαν την Αλβανική Φασιστική Νεολαία «Μιλίτσια» και
με διάταγμα της Ιταλικής κυβερνήσεως διορίστηκαν οι αδελφοί Νουρή Ντίνο
και Ναζάρ Ντίνο από την Παραμυθιά, ο μεν πρώτος Ύπατος Αρμοστής
Θεσπρωτίας (!) , ο δε δεύτερος Συνταγματάρχης της «Μιλίτσια». Αργότερα ,
τον Ιούλιο του 1942, και πάντα υπό την σκέπη των Ιταλών, οι Τσάμηδες συγκροτούν την διαβόητη τρομοκρατική οργάνωση K.S.I.L.I.A.
(«Αλβανικό Σύστημα Πολιτικής Διοικήσεως») με 14 Τάγματα έχοντας ως
κύριο στόχο τους την εξολόθρευση του ελληνικού πληθυσμού στην περιοχή
της Θεσπρωτίας.
Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα εντάσσονται στα Γερμανικά Στρατεύματα Κατοχής , φέροντας και αναγνωριστικό περιβραχιόνιο με τον αγκυλωτό σταυρό ή και κανονική γερμανική στολή.
Εκείνη
την περίοδο, σε συνεργασία με τους Γερμανούς, ενσπείρουν τον φόβο και
την τρομοκρατία στην περιοχή, διαπράττοντας δολοφονίες, αρπαγές
περιουσιών, προδοσίες, βιασμούς, λεηλασίες, επιδρομές και πυρπολήσεις
σπιτιών και ολόκληρων χωριών. Από τον μακρύ κατάλογο της εγκληματικής
δράσεώς τους σταχυολογούμε ενδεικτικά τα ακόλουθα :
α) Στις 19 Φεβρουαρίου 1942 δολοφονείται ο Νομάρχης Θεσπρωτίας Γεώργιος Βασιλάκος.
β) Στις 24 Οκτωβρίου εκτελείται στην Καλτερίζα ο ιερέας Ανδρέας Βασιλείου (Παπανδρέας).
γ) Στις 27 Ιουλίου 1943, μετά την αποτυχία της επιθέσεως κατά του χωριού Αγία Κυριακή (Πόποβο), 800 Τσάμηδες της «K.S.I.L.I.A» («Ξίλια») , υπό την αρχηγία των αδελφών Ντίνο, σε συνεργασία με δυνάμεις Κατοχής, έκαναν επιδρομή στα χωριά του Φαναρίου.
Λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν 519 κατοικίες, σκοτώθηκαν 800 κάτοικοι
(από αυτούς οι 231 ήσαν γυναίκες που προηγουμένως βιάσθηκαν) και
συνελήφθηκαν 500 άτομα που στάλθηκαν όμηροι στα Ιωάννινα. Ολοσχερής ήταν
η απώλεια του κτηνοτροφικού πλούτου. Περίπου 243 χωριά ερημώθηκαν.
Αποκορύφωμα των παραπάνω πράξεών τους ήταν η ομαδική εκτέλεση των 49 Προκρίτων της Παραμυθιάς στις 29 Σεπτεμβρίου του 1943, αφού
διατάχθηκαν να σκάψουν μόνοι τους τον τάφο τους. Ξεχωρίζουμε τον ιερέα
Ευάγγελο Τσιαμάτο , τον ιατρό Ελευθ. Βαλασκάκη, τον Σχολάρχη Απόστ.
Χρυσοχόου, τον Δήμαρχο Αθαν. Ρίγγα, τον Γυμνασιάρχη Κων/νο Σιωμόπουλο,
τον Διευθυντή Τραπέζης Εμμ. Γκουτσαλέρη, Δασκάλους, Εμπόρους,
Επιχειρηματίες κ.α.
Οι επίσημες Εκθέσεις των γενομένων ζημιών υπό των Τσάμηδων αναφέρουν:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ
του «Συστήματος Αλβανικής Πολιτικής Διοικήσεως («K.S.I.L.I.A.»)
κατά την κατοχή στη Θεσπρωτία.
Και συνεχίζουν οι Εκθέσεις ως εξής: «Τα ανωτέρω (είναι) κατώτερα της πραγματικότητος… (και
έγιναν) Πανστρατιά Τσάμηδων» και «Όλος ο Μουσουλμανικός πληθυσμός της
Θεσπρωτίας, από 17-70 ετών, είχεν εξοπλισθή από τους Ιταλούς, οι οποίοι
στους περισσοτέρους έδωσαν στρατιωτικές στολές (…) ενώ περί τους 2.400
Τσάμηδες είχαν ενταχθή εθελοντές στον Αλβανικό Φασιστικό Στρατό».
Αναλογιζόμενοι ότι θα έδιναν λόγο στην Ελληνική Δικαιοσύνη για τις ενέργειές τους εγκαταλείπουν την περιοχή τον Σεπτέμβριο του 1944, μετά τήν 2η μάχη της Μενίνας (Νεράϊδας) Παραμυθίας στις 20 καί 21/9/1944, ακολουθώντας
οικειοθελώς τους Γερμανούς κατά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα.
Αναφέρει σχετικά η Έκθεση του Ελληνικού Συνδέσμου στην Βαλκανική
Επιτροπή του Ο.Η.Ε., όπως δημοσιεύθηκε στον ημερήσιο Τύπο της 14.7.1949
: « Είναι γνωστόν ότι 16 - 17.000 Τσάμηδες είχον εθελουσίως
εγκαταλείψει την Ελλάδα κατά το τέλος του πολέμου και είχον καταφύγει
εις την Αλβανίαν εκ φόβου μη κληθούν και δώσουν λόγον προ της Ελληνικής
Δικαιοσύνης δια τα εγκλήματα, τα οποία είχον διαπράξει κατά την κατοχήν,
εν στενή συνεργασία μετά των Ιταλικών , Αλβανικών και Γερμανικών
στρατευμάτων ...».
Υπάρχουν άλλως τε, και αδιάψευστες ομολογίες ακόμη και Μουσουλμάνων Τσάμηδων κατατεθειμένες
αρμοδίως, οι οποίες καταμαρτυρούν του λόγου του αληθές, όπως η
παρακάτω, του Τσάμη Νουχτί Λατίφ, από τα Τρίκορφα Φιλιατών :
«
Εμείς οι Μωαμεθανοί δεν είχαμε κανένα παράπονο κατά της Ελληνικής
Διοικήσεως, ώστε να μην μπορώ να καταλάβω, γιατί με την Αξονική Κατοχή
όλοι οι Μωαμεθανοί, όχι μόνον έγιναν όργανα των Ιταλών και Γερμανών,
αλλά, ακόμη περισσότερο, με φόνους και άλλες εγκληματικές πράξεις,
εξεδήλωσαν την πρόθεσή των να εξαλείψουν το Ελληνικό στοιχείο από την
περιφέρεια της Θεσπρωτίας».
Αλλά και από τη νέα πατρίδα που επέλεξαν οι Τσάμηδες αυτοί, συνέχισαν τις ανθελληνικές ενέργειες ενισχύοντας και τον συμμοριτοπόλεμο με 5.700 άνδρες, ηλικίας 17-40 ετών, καθώς και με συχνές ενοχλήσεις εις βάρος των Βορειοηπειρωτών.
ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ
Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων των Ιωαννίνων,
κατά πάντα νόμιμο και διεθνώς αναγνωρισμένο, εκδίδει μέχρι το 1948,
χίλιες επτακόσιες (1.700) και πλέον καταδικαστικές αποφάσεις εις βάρος
των εγκληματιών Τσάμηδων. Γνωστότερη αυτών (των αποφάσεων) είναι η υπ’
αριθμ. 344/23-5-1945 απόφαση του, διεκτραγωδώντας έτσι τα αποδεδειγμένα
αποτρόπαιά τους.
Επακολούθησε η στέρηση της Ελληνικής Ιθαγένειάς τους με την υπ’ αριθμ. Α.Π. 50862/47 απόφαση του Υπουργείου Στρατιωτικών, καθώς και η Δήμευση των Περιουσιών τους, (Β.Δ. 2185/1952 και Ν. 2781/54) που διατέθηκαν στα θύματα της θηριωδίας τους και σε ακτήμονες σύμφωνα με τις διεθνείς ανάλογες διατάξεις.
Όσοι
απέμειναν στις εστίες τους (232 άτομα μέχρι το 1949) ζούσαν ανενόχλητοι
και απελάμβαναν όλα τα δικαιώματα του Έλληνα Πολίτη.
Ό,τι
αφορά την πληθυσμιακή κατάσταση, οι μωαμεθανοί της «Τσαμουριάς» με την
έναρξη των Βαλκανικών πολέμων (1912-1913) υπολογίζονταν σε 8.450 άτομα.
Με την εθνική απογραφή στην Ελλάδα της 17ης Μαρτίου 1991 οι «Τσάμηδες»
που ζουν σήμερα στην Ελλάδα βρίσκονται σε τρεις κοινότητες του νομού
Θεσπρωτίας και συγκεκριμένα αριθμούν 56 άτομα.
ΠΕΡΙ ΤΣΑΜΙΚΟΥ
Αξιώσεις αποζημιώσεως της Ελλάδος κατά της Αλβανίας
Άρθρο Επιτίμου Δικηγόρου Αθανασίου Λέκκα (…)
Εφημερίδα «Βορειοηπειρωτικόν Βήμα» 1992
Κυρίως
οι Αλβανοί επιδιώκουν την εξασφάλισιν αποζημιώσεως δια την περιουσίαν
των Τσάμηδων. Και πάλιν όμως, ως εγκληματίαι πολέμου, ουδεμιάς
αποζημιώσεως δικαιούνται. Αντιθέτως, η χώρα μας έχει αξιώσεις
αποζημιώσεως εκ μέρους της Αλβανίας.
Από πλευράς της πατρίδος μας αι διεκδικήσεις μας έναντι της Αλβανίας συνίστανται :
1) Εις την αποζημίωσιν των οικογενειών των εκτελεσθέντων Ελλήνων υπό των Τσάμηδων και Αλβανών, των προμνησθεισών επαρχιών της Ηπείρου.
2) Εις την αποζημίωσιν των ιδιοκτητών των πυρπολειθεισών οικιών των Ελλήνων των ανωτέρω επαρχιών.
3) Εις την αποζημίωσιν των Ελλήνων υπηκόων εν Αλβανία, που υπέστησαν ζημίας λόγω του πολέμου, απελάθησαν η εξεδιώχθησαν.
4) Εις την απόδοσιν ποσού 218.000.000 δραχμών
που κατέβαλεν η πατρίς μας εις την Αλβανίαν επί κατοχής, το έτος 1942,
δια ζημίας που επροκάλεσε, δήθεν, ο Ελληνικός Στρατός. Η Ελλάς ήτο
αμυνομένη και όχι επιτιθεμένη και ως εκ τούτου παρανόμως απεζημιώθησαν.
5) Εις απαιτήσεις Ελλήνων, που υπεχρεώθησαν από τους Αλβανούς εις καταναγκαστικά έργα.
6) Εις αποζημίωσιν δια την καταστροφήν των εκκλησιών και την λεηλασίαν του εξοπλισμού τούτων υπό των Αλβανών, κατά την περίοδον της διακυβερνήσεως της χώρας των υπό του Εμβέρ Χότζα.
7) Εις αποζημίωσιν δια την καταστροφήν των Σχολείων της Βορείου Ηπείρου κατά την περίοδον ταύτην.
8) Εις αποζημιώσεις δια τας καταστροφάς και ζημίας που υπέστησαν οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου.
|
||||||||||||||||||||||
5 Νοεμβρίου 1912 : Ο ταγματάρχης χωροφυλακής Σπήλιος Σπυρομήλιος, με σώμα 2.000 αντρών, κυρίως Κρητών εθελοντών, αποβιβάζεται στη Χειμάρρα και ελευθερώνει από τους Τούρκους την γύρω περιοχή.
Δεκέμβριος 1912 - Μάρτιος 1913 : Ο Ελληνικός Στρατός απελευθερώνει την
μια μετά την άλλη, τις πόλεις της Βόρειας Ηπείρου, υποδεχόμενος ως
ελευθερωτής από τον ντόπιο πληθυσμό.
27 Δεκεμβρίου 1912 : Η Διάσκεψη του Λονδίνου, αναγνωρίζει το ανύπαρκτο έως τότε Αλβανικό Κράτος.
Νοέμβριος 1913 : Διεθνής Επιτροπή περιοδεύει σε πόλεις και χωριά της
Βόρειας Ηπείρου, προκειμένου να καθορίσει την Εθνολογική σύνθεση της
περιοχής και να αποφασίσει εάν παραχωρηθεί στην Αλβανία. Οι πιέσεις και
οι εκβιασμοί, κυρίως Ιταλών και Αυστριακών, προς αυτή την κατεύθυνση,
καθίστανται απροκάλυπτοι.
17 Δεκεμβρίου 1913 : Υπογράφεται το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, με
το οποίο η Βόρεια Ήπειρος παραχωρείται στην Αλβανία. Σύσσωμος ο
Ελληνισμός αντιδρά και διαμαρτύρεται για την κατάφωρη αδικία.
31 Ιανουαρίου 1914 : Οι Πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων, απαιτούν από την
Ελληνική Κυβέρνηση, την άμεση αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού από την
Βόρεια Ήπειρο, εκβιάζοντας ότι σε αντίθετη περίπτωση δεν θα
παραχωρούνταν τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου στην Ελλάδα.
25 Φεβρουαρίου 1914: Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος
ανακοινώνει στην Ηπειρωτική Επιτροπή το αμετάβλητο της Ευρωπαϊκής
απόφασης. Παράλληλα με τις προτροπές να μην λιποψυχήσουν και να
κρατήσουν τον Εθνισμό τους, τους καλεί να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις
των Μεγάλων Δυνάμεων δίχως κάποια αντίσταση. Εν συνεχεία θα οριστεί η 1η
Μαρτίου ως ημερομηνία έναρξης της αποχώρησης του Ελληνικού Στρατού από
την Βόρεια Ήπειρο.
9 Φεβρουαρίου 1914 : Η Πανηπειρωτική Συνέλευση που πραγματοποιήθηκε στο
Αργυρόκαστρο στέλνει έντονη διαμαρτυρία στις Μεγάλες Δυνάμεις και
εκλέγει επιτροπή που αναλάμβάνει την ηγεσία του Αυτονομιστικού Αγώνος.
Ένοπλα τμήματα με την επονομασία "Ιεροί Λόχοι" αρχίζουν να οργανώνονται
στις πόλεις και τα χωριά της Βόρειας Ηπείρου. Την ίδια ημέρα ο αρχηγός
των Χειμαρριωτών Σπ.Σπυρομήλιος, καταργεί τις Ελλαδικές Αρχές και
κηρύσσει την αυτονομία της Χειμάρρας.
10 Φεβρουαρίου 1914 : Η Ελληνική Κυβέρνηση διατάζει τον συνταγματάρχη Δ.Δούλη
να συλλάβει τον Σπ.Σπυρομήλιο, μη γνωρίζοντας ότι τόσο αυτός όσο και
πλήθος άλλων αξιωματικών, έχουν προσχωρήσει στην Βορειοηπειρωτική
Επανάσταση. Φυσικά ο Δ. Δούλης αρνείται να εκτελέσει την διαταγή.
16 Φεβρουαρίου 1914 : Σχηματίζεται προσωρινή Κυβέρνηση της Αυτονόμης Βόρειας Ηπείρου με πρόεδρο τον Γεώργιο Χρηστάκη - Ζωγράφο.
17 Φεβρουαρίου 1914 : Υψώνεται και επίσημα έξω από το Αργυρόκαστρο, η
σημαία της Αυτονομίας, παρουσία κλήρου, λαού και 2.000 ενόπλων. Την ίδια
ημέρα στην Κορυτσά ο συνταγματάρχης Κοντούλης, αφού
προηγουμένως - ακολουθώντας τις υποδείξεις της Ελλαδικής Κυβερνήσεως -
είχε απαγορεύσει την συγκρότηση ενόπλων τμημάτων από τους
Βορειοηπειρώτες, παραδίδει αμαχητί την πόλη στους Αλβανούς. Εν συνεχεία
οι Αλβανοί εξαπολύουν ένα άγριο πογκρόμ κατά των ελληνικών πληθυσμών.
18 Φεβρουαρίου 1914 : Η περιοχή Κολωνίας παραδίδεται από τον
συνταγματάρχη Κοντούλη με πρωτόκολλο στους Τουρκαλβανούς, οι οποίοι υπό
τα απαθή βλέμματα Ολλανδών αξιωματικών προχωρούν σε σφαγές κατά των
Ελλήνων. Εν συνεχεία ακολουθούν σκληρές συγκρούσεις με τους
Βορειοηπειρώτες επαναστάτες.
2 Μαρτίου 1914 : Με την αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού από την περιοχή
Χειμάρρας, 800 Τουρκαλβανοί υπό την διοίκηση Ιταλών αξιωματικών
επιτίθονται στο χωριό Βούνοι. Οι Βουνιώτες αποκρούουν την επίθεση και
περνούν σε αντεπίθεση, τρέποντας σε άτακτη φυγή τις Αλβανικές ορδές.
4 Μαρτίου 1914 : Πραγματοποιείται συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών της
Βόρειας Ηπείρου με τον αντιπρόσωπο της Αλβανικής Κυβερνήσεως Ολλανδό
ταγματάρχη Θόμφων. Μετά από δύο ημέρες άκαρπων συνομιλιών, οι
συγκρούσεις ξαναρχίζουν.
7 Μαρτίου 1914 : Μετά από λυσσώδης μάχες κοντά στο χωριό Κόδρα, οι
Βορειοηπειρώτες κυριολεκτικά διαλύουν τις Αλβανικές δυνάμεις, οι οποίες
απωθούνται προς τον βορρά.
15 Μαρτίου 1914 : Οι αριθμητικά υπέρτερες δυνάμεις των Αλβανών, υπό την
διοίκηση Ολλανδών και Ιταλών Αξιωματικών, δέχονται θυελλώδη επίθεση του
Βορειοηπειρωτικού Στρατού στην περιοχή της Κλεισούρας που είχαν
καταλάβει. Οι Αλβανοί αναγκάζονται να υποχωρήσουν.
20 Μαρτίου 1914 : Οι Έλληνες της Κορυτσάς, έχοντας υποστεί ένα μήνα
άγριων διώξεων, επαναστατούν και καταφέρνουν να απελευθερώσουν την πόλη.
24 Μαρτίου 1914 : Λόγω της καθυστέρησης ενισχύσεως των Ελλήνων της
Κορυτσάς, μεγάλες Αλβανικές δυνάμεις ανακαταλαμβάνουν την Κορυτσά. 2.500
ένοπλοι Βορειοηπειρώτες διαφεύγουν και ενώνονται με τον υπόλοιπο
Αυτονομιστικό Στρατό. Θα ξαναδούν την πολύπαθη πόλη τους, τρεις μήνες
αργότερα, όταν ο Στρατός της Βόρειας Ηπείρου θα μπει ελευθερωτής στην
Κορυτσά.
9 Απριλίου 1914 : Επίθεση 1.500 Αλβανών στο χωριό της Χειμάρρας
Πυλιούρι, αποκρούεται με επιτυχία. Οι Αλβανοί υποχωρούν αφήνοντας
πολλούς νεκρούς και αιχμαλώτους.
12 Απριλίου 1914 : Οι Αλβανοί επιτίθεται στο χωριό Παλιάσα της
Χειμάρρας. Αποκρούονται και υποχωρούν άτακτα προς τον αυχένα της
Λογαράς. Εκεί πέφτουν σε ενέδρα αποσπάσματος Κρητών εθελοντών, το οποίο
τους αποδεκατίζει. Όσοι επέζησαν συνελήφθησαν αιχμάλωτοι.
18 Απριλίου 1914 : Μετά από υπόδειξη Ιταλών και Ολλανδών Αξιωματικών,
Αλβανικές δυνάμεις επιτίθονται και καταλαμβάνουν το στρατηγικής σημασίας
φρούριο του Μπούσι, αποκόπτοντας έτσι την επικοινωνία της Χειμάρρας με
τους Αγίους Σαράντα. Δύο μήνες αργότερα, ο Αυτονομιστικός Στρατός της
Β. Ηπείρου θα ανακαταλάβει το φρούριο, αποκαθιστώντας την επικοινωνία
Χειμάρρας - Αγίων Σαράντα. Σκληρές μάχες λαμβάνουν χώρα και Β.Δ. του
Αργυροκάστρου, κοντά στο μοναστήρι του Τσέπου. Η νικηφόρα έκβαση των
μαχών θα κρίνει κατά μεγάλο βαθμό την τύχη του Αγώνα. Οι Αλβανοί θα
καταδιωχθούν σε μεγάλο βαθμό προς το βορρά.
25 Απριλίου 1914: Οι Βορειοηπειρωτικές δυνάμεις της περιοχής Κολώνιας,
ενισχυμένες από δύο μεγάλα σώματα Κρητών εθελοντών και ένα
Αιτωλοακαρνάνων, μετά από τριήμερο συνεχή αγώνα, εκδιώκουν τις Αλβανικές
δυνάμεις από ολόκληρη την επαρχία. Οι Αλβανοί αφήσουν πίσω πάνω από 500
νεκρούς, με τον αρχηγό τους Wani Bey Starjia. Την ίδια ημέρα, αφού η
Αλβανική Κυβέρνηση δέχθηκε όλους τους όρους των Βορειοηπειρωτών,
ορίζεται πενθήμερη ανακωχή, προκειμένου να ξεκινήσουν στην Κέρκυρα
διαπραγματεύσεις.
26 Απριλίου 1914 : Ξεκινούν στην Κέρκυρα οι διαπραγματεύσεις οι οποίες θα καταλήξουν στο πρωτόκολλο της Κέρκυρας.
5 Μαΐου 1914 : Υπογράφεται το πρωτόκολλο της Κέρκυρας. Με βάση αυτό
αναγνωρίζεται από τις Μ.Δυνάμεις, την Αλβανία και την Ελλάδα, η
Αυτονομία της Β. Ηπείρου, ο Ελληνικός της χαρακτήρας και κατοχυρώνεται
πλήρως η θρησκευτική, γλωσσική και εκπαιδευτική ελευθερία του πληθυσμού
της.
Αύγουστος 1914 : Ενώ ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει, οι
Δυνάμεις της Αντάντ δίνουν εντολή στα Ελληνικά Στρατεύματα να προελάσουν
στην Βόρεια Ήπειρο επιβάλλοντας την τάξη.
Οκτώβριος 1914 : Ο Ελληνικός Στρατός εισέρχεται για δεύτερη φορά ελευθερωτής στην
Βόρεια ΄Ηπειρο.
Δυστυχώς η περίοδος ελευθερίας για τους Βορειοηπειρώτες, δεν διαρκεί για
πολύ. Δύο χρόνια αργότερα, η Ελλάδα ολόκληρη σπαράσσεται από τον εθνικό
διχασμό. Οι δύο πρωτεργάτες του θριάμβου των Βαλκανικών πολέμων, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος
και ο Ελ.Βενιζέλος, ωθούμενοι έντεχνα από τους "συμμάχους" μας,
συγκρούονται χωρίζοντας την Ελλάδα στα δύο. Οι Ιταλοί και οι Γάλλοι εν
συνεχεία, εκμεταλλευόμενοι αυτή την κατάσταση, καταλαμβάνουν τις
περιοχές της Βόρειας Ηπείρου, επιβάλλοντας των εξαλβανισμό του πληθυσμού
της. Οι Ελληνικές δυνάμεις, μέσα στην δίνη του διχασμού, συγκρούονται
μεταξύ τους, αδιαφορώντας και καταδικάζοντας την μαρτυρική Βόρεια
Ήπειρο, για άλλη μια φορά στην σκλαβιά.
ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βασ.Γεωργίου : "Βόρειος Ήπειρος" Αθαν.Κόρμαλη : "Αντίσταση στην Βορειοηπειρωτική Γη" Αθαν.Κόρμαλη : "Χειμάρρα" Χρυσηίς Κακοφεγγίτου : "Αλύτρωτες Πατρίδες και Μεγάλη Ιδέα" Περιοδικό ΤΟΤΕ : Τεύχη 44 - 46 |
http://clubs.pathfinder.gr/___ELLAS___/455779
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου